‘Het is gewoon een kwestie van initiatief nemen, en dan kom je er wel.’
Al jarenlang brengt het HiSPARC outreach project onderzoek naar kosmische stralen naar scholen. Maar de laatste maanden kwam een scholier die net klaar was met school zelf naar Nikhef om deel te nemen aan het onderzoek naar kosmische stralen op het instituut. Keerthana Umesh (18) nam het initiatief om ervaring op te doen in de echte onderzoekswereld. Onlangs heeft ze haar zeer succesvolle stage op Nikhef afgerond.
HiSPARC staat voor High School Project on Astrophysics Research with Cosmics. In dit outreach-project vormen middelbare scholen samen met Nikhef en andere wetenschappelijke instellingen een groot netwerk om kosmische straling met extreem hoge energie te meten. HiSPARC biedt scholieren de mogelijkheid om deel te nemen aan wetenschappelijk onderzoek. De detectoren die voor de metingen worden gebruikt, worden door de scholieren zelf gebouwd en in ski-boxen op de daken van de deelnemende scholen geïnstalleerd. De resultaten worden gebruikt om meer te weten te komen over deze mysterieuze en zeldzame kosmische deeltjes. Met haar stage op Nikhef, waarbij ze de gegevens analyseerde die de HiSPARC-detectoren verzamelden, nam Keerthana op een ongewone maar zeer productieve manier deel aan dit project.
Keerthana Umesh kwam vijf jaar geleden met haar ouders en broer naar Nederland. Geboren in India, en na een paar jaar in Engeland te hebben gewoond, ging ze naar de Internationale School in Almere en heeft ze afgelopen zomer de middelbare school afgemaakt, midden in de coronacrisis. Terwijl veel van haar mede-klasgenoten meteen aan een (online) studie zijn begonnen, besloot Keerthana om een andere weg in te slaan. Van augustus tot december liep ze stage op Nikhef bij het HiSPARC-project, onder begeleiding van promovendus Kasper van Dam en Nikhef-onderzoeker en hoogleraar aan de Universiteit Twente Bob van Eijk.
Hoe ben je Nikhef tegengekomen?
‘In 2018 bezocht ik de jaarlijkse Nikhef Open Dag. Ik ben altijd al geïnteresseerd geweest in de wetenschap. Ik kom uit een familie die van wetenschap houdt. Mijn ouders zijn ingenieurs, en ook mijn grootouders hielden zich al bezig met wetenschap. Maar de Nikhef Open Dag heeft mijn interesse in de fysica, met name de deeltjes- en astrodeeltjesfysica, echt aangewakkerd. Ik ontmoette Bob van Eijk daar, en hij heeft me echt geïnspireerd.
Datzelfde jaar moest ik mijn ‘profielwerkstuk’ doen. Ik nam daarvoor deel aan een eendaagse workshop voor middelbare scholieren op Nikhef en schreef mijn schoolonderzoek over de meting van de muonlevensduur die we tijdens de workshop uitvoerden. Dit was de eerste keer dat ik echt het hele wetenschappelijke proces heb gevolgd, helemaal alleen. En ik heb van elk onderdeel genoten. Toen dacht ik, dit is iets wat ik in de toekomst wil doen. Natuurkunde op school had tot dan toe veel weg van lezen in een lesboek, opdrachten doen, een toets maken. Herhaal. Maar dit was anders.’
Na de middelbare school gingen de meeste van je klasgenoten direct naar de universiteit. Jij volgt een andere weg.
‘Ja. Toen ik klaar was met de middelbare school, besloot ik een tussenjaar te nemen. Ik wil natuurkunde studeren, dus ik dacht dat het een goed idee zou zijn om eens te kijken hoe het eigenlijk is om in een onderzoeksinstituut te werken.
Oorspronkelijk wilde ik eerst op reis gaan, en dan wat ervaring opdoen via stages, maar corona heeft dat omgegooid. Dus stelde ik het reizen uit en probeerde ik iets te vinden voor nu. In mei nam ik weer contact op met Bob van Eijk, die me erg steunde. Maar het was midden in de eerste lockdown, en we moesten nog even wachten tot ik echt op Nikhef aan de slag kon.
Om gebruik te maken van de tijd die ik moest wachten op mijn stage, heb ik al een aantal online cursussen gevolgd, vooral op het gebied van programmeren. Om me al een beetje voor te bereiden op de universiteit. En die bleken echt nuttig te zijn, want veel van wat ik in deze cursussen heb geleerd, heb ik later in mijn stage toegepast. Het is alsof het niet voor niets is gebeurd.
In de zomer konden mensen gelukkig weer wat vaker naar Nikhef komen. Dus ben ik in augustus met mijn stage begonnen. In het begin kwam ik drie keer per week, maar de laatste maanden was dat natuurlijk weer beperkt door de tweede lockdown.’
Wat heb je precies gedaan voor HiSPARC?
‘Kasper van Dam was mijn dagelijkse supervisor. Hij staat op het punt om zijn PhD op HiSPARC-onderzoek af te ronden. Mijn belangrijkste project was gerelateerd aan zijn onderzoek, namelijk het reconstrueren van het energiespectrum van de kosmische straling met HiSPARC-data. Ik kreeg het hele wetenschappelijk proces weer te zien, van het beginnen met een onderzoeksvraag, het analyseren van alle data, tot het daadwerkelijk opschrijven van de resultaten. Het was echt spannend om deel uit te maken van echt onderzoek.
Ik heb ook nog een paar andere analyses gedaan. Een daarvan was kijken naar de correlaties tussen het weer en de kosmische straling die wordt gedetecteerd door de HiSPARC-apparatuur. Dat was een onderzoek dat ik in mijn eentje deed.
Ik las ook over het onderzoek dat door eerdere HiSPARC-studenten was gedaan. Iemand had bijvoorbeeld AI-algoritmen gebruikt om de richting van kosmische straling te reconstrueren. Ik had dus één groot hoofdproject, en daarnaast had ik de vrijheid om alles te onderzoeken wat ik nog interessant vond. Ik heb in december mijn rapport ingeleverd, waarin ik mijn resultaten samenvat.‘
Hoe was het om stage te lopen in tijden van corona?
‘Mijn oorspronkelijke intentie toen ik hier kwam was om het normale dagelijkse werk te zien en te beleven. Dat was door corona niet mogelijk. Maar tegelijkertijd profiteerde ik van de bijzondere situatie omdat de weinige interacties die ik met mensen had zoveel meer betekenis hadden.
De eerste paar weken nam Kasper me mee op pad. Hij liet me de labs zien, de dataservers, de workshops. Omdat het leven zo vertraagd was, kon ik mensen benaderen. Iedereen nam de tijd om me te laten zien wat ze deden. Dit was beter dan het observeren van alleen het dagelijkse werk, want ik kreeg het hele terrein te zien, en de mogelijke paden die ik in de toekomst zou kunnen bewandelen. Er zijn technici, experimentele fysici, theoretische fysici. En ik mocht met iedereen praten, natuurlijk op gepaste afstand. Dat was allemaal heel nuttig als inzicht in het vakgebied van de fysica. Ik ben daar bijzonder dankbaar voor.
Al met al is mijn ervaring op Nikhef meer dan ik ooit had verwacht in zulke vreemde tijden.’
En wat zijn je plannen voor de toekomst?
‘In termen van korte termijn plannen, nogal beperkt op dit moment. Corona heeft me geleerd dat je maar een maand of twee vooruit kunt plannen. Misschien ga ik meer online cursussen volgen. Ik hoop dat ik dit jaar naar India kan reizen. Misschien kan ik daar nog een keer stage lopen, mogelijk in een meer zakelijke omgeving, om het verschil te zien in de carrièrepaden die ik kan volgen.
En daarna ben ik van plan om natuurkunde te aan de Rijksuniversiteit Groningen. Mijn interesses zijn op dit moment vrij breed, maar ze neigen wel naar de onderzoekskant. Misschien ben ik hierin wat bevooroordeeld omdat ik een geweldige tijd op Nikhef heb gehad.
Op de echt lange termijn weet ik het nog niet. Ik denk dat ik het ook heel leuk zou vinden om les te geven, want ik denk dat een goede leraar echt het verschil kan maken. Het is goed om een goede rolmodel te hebben.’
Als je terugkijkt op het laatste half jaar, ben je blij met wat je tussenjaar je tot nu toe heeft gebracht?
‘Veel van mijn vrienden zijn dit jaar met hun studie begonnen en hun eerste jaar is heel anders dan de gebruikelijke ervaring. Alles is online. Het is moeilijk om vrienden te maken.
Ik ben blij dat ik een tussenjaar heb genomen. In het begin was ik teleurgesteld omdat ik niet kon reizen. Maar tegelijkertijd ben ik blij dat ik de kans heb gekregen om dit zoveel te ervaren tijdens mijn stage. Ik ben er zekerder van geworden dat ik natuurkunde wil gaan studeren. Ik heb er meer vertrouwen in dat ik het kan. En ik heb wel veel handige vaardigheden opgedaan, zoals programmeren.
Vrienden van mij denken dat het voor mij misschien moeilijk wordt om na een tussenjaar weer te gaan studeren. Maar ik denk dat ik nu zelfs enthousiaster ben om te beginnen.’
Heb je nog een advies voor andere middelbare scholieren die zoals jij voor een nieuwe ervaring willen gaan?
‘Ik heb gewoon mensen of instellingen die ik kende gemaild in de hoop dat er een mogelijkheid opduikt.
Het is gewoon een kwestie van initiatief nemen, en je komt er wel.’
(Interview Vanessa Mexner)