Twee programma’s Van Swinderen Instituut (Rijksuniversiteit Groningen), één van de universitaire partners van Nikhef, zijn in aanmerking gekomen voor het Vrij FOM-programma. Samen met nog vijf andere programma’s krijgen zij in totaal 15,1 miljoen Euro toegekend.
Lees hieronder de korte samenvatting over de programma’s:
Natuurkunde voorbij het standaard model met koude moleculen
De grootte van het elektrische dipoolmoment van het elektron (eEDM) is een zeer gevoelige indicator van natuurkunde voorbij het standaardmodel van de deeltjesfysica. In experimenten tot nu toe is alleen een bovengrens gevonden voor de waarde van het eEDM. Prof.dr. Steven Hoekstra (RUG) wil metingen van het eEDM verbeteren in een gevoelig nieuw experiment met koude moleculen, en hiermee grote vragen in de deeltjesfysica en kosmologie helpen beantwoorden. In dit programma werken de RUG, VU en Nikhef nauw samen. Het daadwerkelijke experiment zullen de onderzoekers gezamenlijk in Groningen uitvoeren.
Hoekstra reageert opgetogen: “Dat we de mogelijkheid krijgen om dit zeer spannende experiment uit te voeren, dat atoom-, molecuul- en deeltjesfysica bij elkaar brengt, is fantastisch. We gaan onze expertise in het koelen en afremmen van moleculen gebruiken om de grootte van het eEDM te meten. Het is fascinerend dat we met deze nieuwe benadering in een compact experiment door kunnen dringen tot aan de grenzen van het standaardmodel van de deeltjesfysica.”
Nieuwe horizons verkennen: ruimte-tijd, zwarte gaten en quantuminformatie
Er zijn nieuwe en onverwachte parallellen tussen zwaartekracht en quantuminformatietheorie ontdekt die betekenen dat ruimte-tijd en zwaartekracht niet op zichzelf staan, maar voortkomen uit het gezamenlijke gedrag van bepaalde quantumvrijheidsgraden. In dit programma wil prof.dr. Eric Bergshoeff (RUG) met collega’s uit Amsterdam (UvA), Leiden en Utrecht de algemene principes en wiskundige wetten achter quantumzwaartekracht ontdekken en wat de gevolgen zijn voor de natuurkunde van zwarte gaten en kosmologie. Het consortium zal zich richten op snaartheorie, maar ook nieuwe concepten gebruiken uit zowel quantuminformatietheorie als de vastestoffysica.
Programmaleider Eric Bergshoeff blikt vooruit: “De quantuminformatietheorie geeft een nieuwe impuls aan het fascinerende onderzoek naar de quantumzwaartekracht. De emergente zwaartekracht die hieruit voortvloeit verandert voorgoed ons beeld van ruimte, tijd en krachten met mogelijk verstrekkende gevolgen voor ons begrip van zwarte gaten en kosmologie.”
Over de Vrije FOM-programma’s
In een Vrij FOM-programma bundelen specialisten van verschillende Nederlandse kennisinstellingen hun krachten op specifieke terreinen. De onderzoeksgroepen werken aan gebieden, waarop de Nederlandse natuurkunde internationaal uitblinkt en waarvan het wetenschappelijk en maatschappelijk belang duidelijk aanwezig is. De nieuwe onderzoeksprogramma’s moeten leiden tot wezenlijk begrip van recent ontdekte verschijnselen en in sommige gevallen ook zicht bieden op nieuwe technologieën. FOM streeft met de Vrije FOM-programma’s twee doelen na: een zo hoog mogelijke kwaliteit van het natuurkundig onderzoek in Nederland plus focus op wetenschappelijke onderwerpen en bundeling van onderzoeksactiviteiten. Met de Vrije FOM-programma’s voert FOM via haar subgebieden ook strategisch onderzoeksbeleid.
De Vrije FOM-programma’s ontstaan op basis van ideeën van onderzoekers, die een aanvraag kunnen ontwikkelen en indienen. Alle programma-aanvragen staan met elkaar in onderlinge competitie. De programma’s dienen een duidelijke doelstelling, focus, cohesie en meerwaarde (ten opzichte van afzonderlijke kleinschalige projecten) te hebben. Vanzelfsprekend moet de wetenschappelijke kwaliteit overtuigend zijn.
Vanaf 1 januari 2017 gaat FOM geïntegreerd in het nieuwe NWO verder. Nieuwe rondes van onderzoeksfinanciering in de exacte en natuurwetenschappen lopen vanaf dat moment via het ENW-domein van NWO. Aankondigingen over veranderingen in de onderzoeksfinanciering zullen ruim op tijd worden gecommuniceerd.
Meer informatie
Het Van Swinderen Instituut
Rijksuniversiteit Groningen
Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef – 020 – 592 5075 – email
Onderschrift foto bovenaan pagina
“Een foto van het binnenste van de molecuulafremmer die de onderzoekers gaan gebruiken om het elektron-EDM met behulp van koude moleculen te meten.”
Bron: FOM