The Review of Particle Physics is een 1800 pagina’s dikke deeltjesbijbel die elk jaar verschijnt. De hoofdzaken passen in dundruk in een boekje dat nog steeds haast iedere deeltjesfysicus op zak heeft. Zelfs in digitale tijden.
Op zoek naar de meest recente gegevens over het higgsdeeltje, of de speurtocht naar donkere materie? Het internet is een mogelijke bron, of de bibliotheek. Maar de beste antwoorden zijn te vinden op The Review of Particle Physics (https://pdg.lbl.gov), een 1800 pagina’s dik boek dat metingen, tabellen en overzichtsartikelen biedt over de bouwstenen van het universum en de fundamentele krachten die erover heersen.
In een tijd van overweldigend informatie-aanbod biedt de 60 jaar oude uitgave een voortdurend geactualiseerd en betrouwbaar overzicht van onderzoeksgegevens. ‘In een veld zo groot als de deeltjesfysica is het goed om een centrale plek te hebben voor betrouwbare antwoorden en informatie die je nodig hebt’, zegt Juerg Beringer, leider van de Particle Data Group (PDG) bij het Lawrence Berkeley National Laboratories, die de publicatie coördineert. Behalve onderzoeksresultaten beschrijft de PDG ook de gereedschappen van de hoge-energiefysica, zoals detectoren, versnellers, en wiskundige technieken.
The Review is de best-geciteerde publicatie voor deeltjesfysici, maar het boek is niet alleen voor wetenschappers bedoeld. Het wordt kosteloos beschikbaar gesteld voor iedereen waar ook ter wereld, in zijn geheel en als een klein zakboekje met belangrijkste gegevens in dundruk. ‘Een flink deel van ons lezerspubliek zijn studenten en buitenstaanders die meer willen weten van het onderzoeksveld’, zegt Beringer.
Het begin van het boek in der jaren ’50 is veel bescheidener. In eerste instantie was het bedoeld voor in een portefeuille. Fysici Murray Gell-Mann en Art Rosenfeld publiceerden in 1957 de Particle Properties Table. De tabel was een visitekaart met experimentele en theoretische informatie over de paar deeltjes die destijds bekend waren.
In 1964 was dankzij een explosie aan experimenten het aantal bekende deeltjes zo gegroeid, dat het kaartje een klein boekje moest worden. Kaartjes konden nog wel worden besteld, maar alleen de Europese versie (voor wat grotere portefeuilles) was nog in een leesbaar lettertype.
‘Erico Fermi zei eens: Als ik de namen van alledeeltjes kon onthouden was is wel bothanicus geworden’, zegt Michael Barnett, voormalig hoofd van de PDG. ‘En tegenwoordig hebben we veel en veel meer deeltjes.’
Het boek is sinds de jaren vijftig voortdurend gegroeid, met ongeveer 10 procent per jaar. De Particle Data Group, die de Review voortdurend bijwerkt, wordt geleid door een klein team maar is in feite een grote internationale inspanning van 223 auteur van 148 instituten in 24 landen. Jaarlijks bestuderend de groepsleden de nieuwe wetenschappelijke artikelen om te bepalen wat nieuw is en moet worden opgenomen in het overzicht, en hoe.
Dat kunnen zowel nieuwe meetgegevens zijn als nieuwe reviews van een bepaald onderzoeksgebied. Er is doorgaans wel discussie over de keuzes, maar het proces verloopt gewoonlijk zonder conflict. Eventuele controverses komen hooguit in voetnoten aan de orde.
De publicatie wordt jaarlijks herzien en opgefrist, de gedrukte versie verschijnt iedere twee jaar. De Review is sinds 1995 online te lezen, de website heeft sindsdien meer dan 130 miljoen hits gehaald. Maar de gedrukte versie blijft populair: van de recente edities gingen 14 duizend exemplaren van het boek de deur uit, en 32 duizend van het zakboekje.
‘Studenten gebruiken het als een leerboek’, zegt Barnett. ‘Ze schrijven in de kantlijnen, plakken er bookmarks in, onderstrepen wat ze onthouden willen.’ Het tastbare boek heeft een belangrijk voordeel boven de online-versie: de lezer kan toevallig tegen interessante informatie aanlopen.
Het kleine boekje, tot voor kort vaak met een spiraalband, is dit jaar 256 pagina’s dik en past in een broekzak. Het wordt op universiteiten gebruikt bij de introductie in de deeltjesfysica. ‘Ze zeggen wel dat je je pas een deeltjesfysicus voelt als je je eerste boekje krijgt’, zegt Barnett.
Nieuwe informatie in de edities groeit en slinkt met de start en het einde van grote experimenten of programma’s. In 2012 was het boek als klaar voor de drukker toen de ontdekking van het higgsdeeltje werd bekendgemaakt. De persen werd stopgezet, en het deel over het higgsdeeltje werden aangepast. ‘Heel opwindend voor alle betrokkenen’, zegt Beringer.
De jongste editie van de Review omvat meer dan 3000 nieuwe metingen uit 721 artikelen over alles van het higgsdeeltje tot Theorieën van Alles. Het oogt meer als een telefoonboek dan een leerboek.
‘Het werd een beetje ongezond om het met je mee te dragen’, zegt beringer. Om die reden zijn de tabellen en meetgegevens eruit gehaald en nu alleen online beschikbaar. Online gebruik wordt hoe dan ook steeds belangrijker, ook om kosten te besparen. De PDG groep overweegt eventueel over te stappen op printing on demand tegen betaling. Lezer die het niet kunnen betalen krijgen het dan alsnog gratis, is het plan.
De groep PDG hoopt echter dat een gedrukte versie blijft bestaan. Een recente enquête liet zien dat viervijfde van de lezers liefst een gedrukt boekje heeft. Tweederde wil zelfs het hele boek gedrukt kunnen vasthouden.
Beringer denkt dat gedrukte informatie zelfs in het online-tijdperk een functie heeft. Onlangs werd hij benaderd door een lezer die een nieuw exemplaar vroeg omdat zijn oude was gestolen. ‘Ik ben blij dat het kennelijk waardevol genoeg is om het te stelen’, zegt hij.
(Dit artikel verscheen eerder op www.SymmetryMagazine.org)