Kluyverprijs 2023 voor KM3NeT-proefschrift Lodewijk Nauta

15 mei 2023

Voormalig Nikhef-promovendus Lodewijk Nauta wint de Jan Kluyverprijs 2023 voor de beste Engelstalige samenvatting in zijn proefschrift over de eerste metingen met de KM3NeT neutrinotelescoop in de Middellandse zee.

Dat is maandag 15 mei bekendgemaakt door juryvoorzitter prof Jos Engelen, oud-directeur van Nikhef. Aan de prijs is een bedrag van 2500 euro verbonden. De jury van oud-directeuren van het instituut bekeek in totaal twaalf proefschriften uit 2022.

Lodewijk Nauta promoveerde in juni 2022 op zijn onderzoek als PhD naar het functioneren van de KM3NeT-detector in aanbouw op de zeebodem bij Frankrijk. Hij analyseerde wat er toen 6 detectorlijnen op 2,5 kilometer waterdiepte al kon zeggen over sporen van neutrino’s en over de eigenschappen van deze kosmische spookdeeltjes. Daarnaast werkte hij intensief mee aan de verdere uitbreiding van de neutrinotelescoop.

KM3NeT is een groot internationaal project dat neutrinosporen uit de kosmos waarneemt via licht dat ze produceren in het water van de diepzee. Nikhef is daarbij een belangrijke partner, waar veel van de hardware is ontworpen en nog steeds ook wordt gebouwd. Inmiddels telt het Franse deel van de detector 18 actieve lijnen, met nog eens 21 in het Italiaanse deel.

Nauta concludeerde dat zelfs met zes detectorlijnen, elk met achttien lichtgevoelige bollen, al wetenschappelijk interessante resultaten te boeken zijn. De eerste metingen liggen in lijn van andere metingen aan kosmische neutrino’s. “Maar nog belangrijker was de conclusie dat het uitbreiden van KM3NeT nog een enorme verbetering zal geven”, zegt Nauta nu.

In zijn analyses keek hij met name naar de zogeheten neutrino-oscillaties waarmee de drie typen neutrino’s steeds van identiteit wisselen. Volgens Nauta zal dat effect met Km3NeT goed te bestuderen zijn. “Belangrijk omdat met name de neutrinosector nog veel vragen kent. Welke van de drie is bijvoorbeeld het zwaarst? Dat gaan ze kunnen zien.”

Nauta schreef het grootste deel van zijn proefschrift aan de keukentafel in Bussum tijdens de corona lockdowns. De samenvatting, zegt hij, was best hard werken. “Ik wilde mijn werk uitleggen aan mensen zoals mijn ouders. Ze zeggen dat ze het nu begrijpen.”

Nauta (Amsterdam 1988) werkt nu als wetenschappelijk projectmanager bij de computerkoepel voor hoger onderwijs SURF, net als Nikhef op Sciencepark in Amsterdam. Daar staat hij wetenschappers bij in omvangrijke rekenprojecten via GRID, ondermeer vanuit de experimenten van Nikhef op CERN en elders.

KM3NeT volgt hij nog op afstand, uit wetenschappelijke interesse. “En vanwege de mensen die ik daar nog ken. Fijne nerds van net weer een ander slag dan de nerds hier bij SURF.”

Nauta koopt binnenkort een nieuw huis. Het prijzengeld zegt hij daarbij goed te kunnen gebruiken.