Nikhef’s ambitie: klimaatneutraal in 2030

8 juni 2023

Nikhef heeft het voornemen om als instituut in 2030 klimaatneutraal te zijn. In de ‘Routekaart Duurzaam Nikhef’ is uitgewerkt hoe het instituut langs de vijf lijnen reizen, energie voor het gebouw, afval, gedrag en milieu-impact van onderzoek deze ambitie wil realiseren.

Een nieuwe CO2-voetafdrukstudie over 2022 laat nu zien dat al een aantal belangrijke stappen gezet zijn. Bijvoorbeeld vliegen Nikhef-medewerkers tegenwoordig minder in vergelijking met de praktijk voor corona. En ook bij andere bronnen van CO-uitstoot heeft een daling ingezet.

Instituutsmanager Arjen van Rijn en Nikhef-duurzaamheidsambassadeurs Jan Visser, Maria Haney, Catharina Vaendel en Patrick Koppenburg vertellen welke andere acties verder al ondernomen zijn. En welke plannen en ideeën er voor de komende jaren op stapel liggen.

__________________________________

Arjen van Rijn – onze footprint

“We hebben net de nieuwe CO2-footprintanalyse van Nikhef binnen, voor ons gemaakt door Arcadis, een adviesorganisatie op het gebied van duurzaamheid. Ik werd daar eigenlijk wel blij van. Wat we zien is dat in 2022 de post vliegreizen beduidend lager is dan in 2019, voor corona. Dat betekent dat we wel weer zijn gaan reizen, maar toch minder vliegen dan voorheen. Deels omdat we minder op pad gaan en meer online werken, deels omdat we anders reizen – zoals vaker de trein nemen. Maar de trend is omlaag en dat is goed. Nikhef wil in 2030 in principe CO2-neutraal zijn. Dat is overigens echt nog wel een uitdaging. Wat zeker gaat helpen is dat we na de renovatie van het hoofdgebouw in Amsterdam bijna helemaal van het gas af zullen gaan. Alle warmte die we nodig hebben, komt dan van het datacentrum, dat trouwens ook al bijna 10 jaar de studentenhuisvesting in de buurt verwarmt. De stroom voor het datacentrum en het gebouw is in principe groen, in Nederland opgewekt. Voor koeling van onze kantoren en de cleanrooms zijn we na de renovatie aangesloten op een systeem van ondergrondse warmtekoude-opslag; dat is een duurzame vorm van koude-opwekking. In principe is het gebouw ook voorbereid op het plaatsen van zonnepanelen op de daken. Dat levert twee dingen op. Groene stroom. En een duidelijk signaal dat Nikhef duurzaamheid serieus neemt. Ik vind het verheugend hoe normaal het gesprek over duurzaamheid begint te worden, zeker ook door toedoen van jonge medewerkers die het vanzelfsprekend vinden.”

Arjen van Rijn is instituutsmanager van Nikhef, en in het Nikhef-directieteam verantwoordelijk voor het duurzaamheidsbeleid van het instituut.

__________________________________

Jan Visser – reizen

“Reizen is en blijft in de CO2-voetafdruk van Nikhef de grootste post, met name door het vliegen dat zomaar tien keer meer uitstoot kan geven dan de trein. Deels is dat helaas ook onvermijdelijk, we werken nu eenmaal internationaal, dus er zal gereisd blijven worden. Maar wel met veel meer beleid dan vroeger. Toen vloog je tien keer per jaar naar CERN, soms zelfs heen en weer op dezelfde dag. Dat willen we echt niet meer. Maar we gaan voorlopig echt niks verbieden, we willen vooral dat er beter wordt nagedacht. Bij een reisplan is nu de eerste vraag of je reis wel nodig is, of je niet online ook kunt meedoen. Dan of er geen schoner alternatief is zoals de trein. En in het uiterste geval moeten we het hebben over het compenseren van de CO2 en dan serieuzer dan wat luchtvaartmaatschappijen aanbieden. De trein is wel onevenredig veel duurder dan vliegen. Wat doet dat dan met je budget? Daar moeten we het vaker over hebben. Maar omgekeerd kun je in de trein wel weer veel gemakkelijker een paar uur lezen en werken dan tijdens een vliegreis. Als ik met de Thalys naar Parijs ga, op weg naar CERN, plan ik gewoon een paar uur werk in. Zonder inchecken, zonder lange rijen bij de gate. Het is echt veel relaxter reizen.”

Jan Visser is industrie liaison officier bij Nikhef, en duurzaamheidsambassadeur.

_________________________

Maria Haney – afval

“Afval is tastbaarder dan CO2, maar ik merk uit mijn eigen ervaring dat ik veel niet weet over de afvalstromen op Nikhef. Het werkt motiverender om wel te weten wat de recycling oplevert. Wat gebeurt er precies met het koffiebekertje dat je in die speciale bak gooit? Waarom scheiden we plastic en papier wel en gaat de rest dan weer allemaal bij elkaar? Ik hoor van Facilities dat de afvalverwerker best tevreden is met hoe we het als instituut doen. Maar de vraag blijft wat dat betekent, dat we al behoorlijk netjes recyclen, en ik ben niet de enige die wat meer informatie prettig zou vinden. Geldt dat dan ook voor oude computers en andere apparatuur, of de restanten van werk in de werkplaats? Ik zou dat graag beter inventariseren en vooral ook beter communiceren. Misschien een postercampagne. Liefst een beetje speels en positief, want mensen willen volgens mij best bewuster met hun afval omgaan. We proberen daarvoor ideeën te verzamelen, en liefst ook meteen mensen die ermee aan de slag willen.”

Maria Haney is onderzoeker bij de zwaartekrachtsgolvengroep van Nikhef, en duurzaamheidsambassadeur.

_________________________

 

Catharina Vaendel – gedrag

“Een van de lastige dingen aan gedrag is dat iedereen denkt: wat kan ik nou in mijn eentje bijdragen aan meer duurzaamheid? Het probleem lijkt zo groot, en de stappen die je kunt nemen maar zo klein. Wij willen mensen inspireren om toch die kleine stappen te zetten. Zoals ze zeggen: samen maken we het verschil. Als je je koffiemok bent vergeten, ga hem dan halen in plaats van dat je toch maar even plastic neemt. Draai geen reusachtige job op de computer voor je hebt getest of er gebeurt wat je verwacht. Bestel niet meteen een nieuw toetsenbord als het oude wat hapert. Meestal is zoiets een kleine moeite, en anders verandert er nooit wat. En er moet wel wat veranderen, ook op het werk. Het kan niet zo zijn dat je thuis wel duurzaam probeert te leven en op kantoor opeens niet. We willen dit najaar op Nikhef beginnen met inspiratiesessies, en misschien ook wel een repair-café openen voor apparatuur. Wat trouwens ook helpt is informeren. Bij de kantine hangen nu bordjes bij vlees en kaas over de impact vergeleken bij plantaardige producten. Als je weet hoe het zit, maak je gemakkelijker de meer duurzame keuzes, is de ervaring.”

Catharina Vaendel is informatiedeskundige bij de afdeling CT/PDP van Nikhef, en duurzaamheidsambassadeur.

_______________________

Patrick Koppenburg – onderzoeksfaciliteiten

“Voor ons vak kunnen we niet zonder grote faciliteiten en experimenten. Dat soort voorzieningen hebben een impact op de omgeving en de wereld, en daarvan zijn we ons nu veel beter bewust dan vroeger. Bij het ontwerpen en bouwen van nieuwe experimenten of het upgraden van bestaande moet je nadenken over materialen, afval, gassen, over wat je met de spullen doet als het experiment klaar is. Voor radioactieve materialen zijn we dat inmiddels wel gewend. Maar dat is nog lang niet het geval voor alles wat we gebruiken. Beton lijkt zo vanzelfsprekend, maar veroorzaakt een enorme CO2-uitstoot bij de productie. En de gassen in onze installaties hebben soms zo’n grote klimaatimpact, dat je ze misschien toch niet moet kiezen voor je experiment. Ik denk dat iedere onderzoeker, staf of junior, ook op Nikhef, dat aan de orde moet stellen, als het nog niet gebeurt. Veel technische ontwerpstudies hebben overigens al wel een milieuparagraaf, gelukkig. Er verandert zeker al wat, en niet zelden door toedoen van de jongere generaties die zich hier bewuster van zijn. Een fors deel van de milieu-impact van ons onderzoek zit in het computerwerk. Zowel bij het verzamelen van data als bij de analyse kunnen we de efficiency nog enorm verbeteren. Je ziet mensen vaak enorme rekenjobs aanbieden en als het dan niet helemaal lukt, het daarna nog eens doen. Ik zeg: doe eerst wat test-runs om te zien of het werkt. Slimmer rekenen bespaart energie en geld. En het heeft trouwens vaak ook het voordeel dat je sneller resultaat hebt als onderzoeker. Dat kan een win-win situatie blijken.”

Patrick Koppenburg is bij Nikhef verbonden aan het LHCb-experiment, en duurzaamheidsambassadeur

_______________________

Nikhef-instituutsmanager Arjen van Rijn en duurzaamheidsambassadeurs Catharina Vaendel (Computer Technologie), Maria Haney (Gravitational Waves), Karin Matthesius (Secretariaat) en Jan Visser (Nikhef-staf). Niet in de foto: Patrick Koppenburg (LHCb)

_______________________

Lees meer over Nikhef’s duurzaamheidsbeleid

Lees het nieuwsbericht over het CO2-voetafdrukrapport 2022 van Nikhef