Nikhef-persbericht
LIGO en Virgo detecteren eerste zwaartekrachtgolven van samensmeltende neutronensterren
– de eerste kosmische gebeurtenis die gelijktijdig ook in licht is waargenomen
Wetenschappers hebben voor het eerst zwaartekrachtgolven – rimpelingen in de ruimtetijd – én licht opgevangen van de spectaculaire botsing van twee neutronensterren. Neutronensterren zijn de kleine, ultracompacte overblijfselen van zware sterren die zijn ontploft in een supernova-explosie. De ontdekking is gedaan door de twee detectoren van het Laser Interferometer Gravitational-wave Observatory (LIGO) in de Verenigde Staten, de Virgo-detector in Europa en ongeveer zeventig telescopen op aarde en in de ruimte.
Terwijl de twee neutronensterren naar elkaar toe spiraliseerden, zonden ze zwaartekrachtgolven uit die gedurende ongeveer 100 seconden detecteerbaar waren; toen ze samensmolten produceerden ze een flits in de vorm van gammastraling die ongeveer twee seconden na de zwaartekrachtgolven werd gezien. In de dagen en weken na de samensmelting werd de gebeurtenis ook in andere delen van het elektromagnetisch spectrum waargenomen, waaronder röntgen, ultraviolet, optisch, infrarood, en radio.
De waarnemingen geven astronomen een volstrekt unieke gelegenheid om de botsing van twee neutronensterren te bestuderen. Zo blijkt uit waarnemingen met het Amerikaanse Gemini-observatorium, de Europese Very Large Telescope en de Hubble Ruimtetelescoop dat bij de botsing en versmelting van de twee neutronensterren zeldzame zware elementen als goud en platina zijn gevormd, waarmee een decennialang mysterie is ontrafeld over de productie van elementen die zwaarder zijn dan ijzer.
De LIGO-Virgo-resultaten worden vandaag gepubliceerd in het vaktijdschrift Physical Review Letters; aanvullende papers van de LIGO- en Virgo-collaboraties en de astronomische gemeenschap zijn ingestuurd dan wel geaccepteerd voor publicatie in diverse vaktijdschriften.
Nikhef-directeur Stan Bentvelsen noemt de ontdekking “enorm spannend.” “De detectie van het samensmelten van neutronensterren, eerst door zwaartekrachtgolven en ogenblikkelijk gevolgd door waarnemingen met optische telescopen, levert een volstrekt nieuw beeld van deze kosmische gebeurtenissen. Dit is wat mij betreft het event van de eeuw, dat een nieuwe kennismaking met ons universum markeert.”
Natuurkundigen van het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef), de Vrije Universiteit Amsterdam, de Rijksuniversiteit Groningen en de Universiteit Maastricht, en sterrenkundigen van de Radboud Universiteit en NOVA zijn direct betrokken bij dit onderzoek. Lees verderop meer details over deze Nederlandse bijdrage.
Detectie en follow-up
Zwaartekrachtgolf GW170817 werd op 17 augustus om 14:41 uur Nederlandse tijd door de twee identieke LIGO-detectoren in Hanford (Washington) en Livingston (Louisiana) in de VS gedetecteerd. De informatie van de Europese Virgo-detector nabij Pisa in Italië hielp met het verbeteren van de lokalisatie van de kosmische gebeurtenis.
LIGO’s real-time data-analysesoftware registreerde een sterk zwaartekrachtgolfsignaal in een van de twee LIGO-detectoren. Vrijwel direct registreerde NASA’s Fermi-ruimtetelescoop een gammaflits. Het signaal werd bevestigd door ESA’s ruimte-observatorium INTEGRAL. De analysesoftware van LIGO-Virgo concludeerde dat toeval hoogst onwaarschijnlijk was, waarna een tweede geautomatiseerde LIGO-analyse een gelijktijdig zwaartekrachtgolfsignaal meldde in de andere LIGO-detector. De snelle LIGO-Virgo-detectie in combinatie met de Fermi-waarneming, zette een follow-upwaarneemcampagne in gang met telescopen over de hele wereld.
Virgo en lokalisatie
Hoewel het zwaartekrachtgolfsignaal eerst door de LIGO-detectoren werd opgevangen, heeft de Virgo-detector een zeer belangrijke rol gespeeld in de ontdekking. Door de oriëntatie ten opzichte van de bron op het moment van de detectie, ving Virgo een zwak signaal op. Gecombineerd met de LIGO-detectie kon vervolgens een driehoeksmeting worden gedaan en een relatief klein stukje aan de zuidelijke hemel worden aangewezen waarin de bron zich moest bevinden.
“Deze gebeurtenis heeft de nauwkeurigste lokalisatie opgeleverd van alle waargenomen zwaartekrachtgolven tot nu toe,” zegt Virgo-woordvoerder Jo van den Brand (Nikhef en Vrije Universiteit Amsterdam). “Door deze precieze plaatsbepaling konden astronomen follow-upmetingen doen die een overvloed aan adembenemende resultaten hebben opgeleverd.” Hij voegt eraan toe: “Dit resultaat is een prachtig voorbeeld van teamwork, het belang van coördineren en de waarde van wetenschappelijk samenwerken. We zijn er trots op dat we met Virgo een belangrijke rol hebben gespeeld in deze buitengewone wetenschappelijke doorbraak.”
Met behulp van de coördinaten van LIGO-Virgo vonden optische telescopen in de uren daarna een nieuwe lichtbron aan de hemel. Uiteindelijk hebben zo’n zeventig telescopen en instrumenten op aarde en in de ruimte gezocht naar tegenhangers van zwaartekrachtgolf GW170817 in het elektromagnetisch spectrum.
Neutronensterren en gammaflitsen
De LIGO-data toonden twee spiraliserende astrofysische objecten op een relatief korte afstand van 130 miljoen lichtjaar van de aarde. De objecten waren niet zo zwaar als de dubbele zwarte gaten die de interferometer eerder ontdekte, maar hadden een massa van ongeveer 1,1 tot 1,6 die van de zon, wat duidt op neutronensterren.
Terwijl twee zwarte gaten een kenmerkende ‘chirp’ (een steeds sneller toenemende frequentie) van slechts een fractie van een seconde produceren in de gevoelige band van de LIGO-detector, duurde de chirp van GW170817 zo’n 100 seconden en was hij te zien in het hele frequentiebereik van LIGO.
“Het zwaartekrachtgolf-signaal bevat informatie over hoe de neutronensterren elkaar hebben vervormd door de getijdenkrachten, wat ons veel vertelt over hoe ze er van binnen uitzien,” zegt Chris Van Den Broeck van Nikhef en de Rijksuniversiteit Groningen, die voor zulke metingen de eerste concrete analyse-methoden heeft helpen ontwikkelen. “Daarnaast bieden zwaartekrachtgolven van dubbele neutronensterren een geheel nieuwe manier om afstanden te bepalen in het heelal. Ook is voor het eerst vastgesteld dat de snelheid van zwaartekrachtgolven niet merkbaar afwijkt van de snelheid van het licht. Een schat aan informatie dus.”
De gammaflits die Fermi en INTEGRAL kort na de zwaartekrachtgolven hebben waargenomen, is een zogeheten korte gammaflits. Erik Kuulkers, INTEGRAL Project Scientist bij ESA/ESTEC in Noordwijk, zegt: “Sterrenkundigen hadden altijd al gedacht dat korte gammaflitsen worden geproduceerd bij het samensmelten van twee neutronensterren. Dit keer zagen we zulke gammaflitsen met ESA’s INTEGRAL- en NASA’s Fermi-satelliet. Met het gelijktijdig vinden van de zwaartekrachtgolven die aangeven dat we ook werkelijk met neutronensterren te maken hebben, is dit mysterie nu eindelijk opgelost!”
Nagloeier
Uit de bevindingen van de sterrenkundige observatoria, die allemaal hun eigen onderzoeksresultaten naar buiten brengen, komt een eenduidig beeld naar voren dat bevestigt dat het oorspronkelijke zwaartekrachtgolfsignaal inderdaad afkomstig is van een tweetal steeds nauwer om elkaar heen draaiende en samensmeltende neutronensterren.
Telescopen blijven de komende weken en maanden de nagloeier van de neutronensterbotsing waarnemen om zoveel mogelijk informatie te verzamelen over de diverse stadia van de samensmelting, de interactie met de omgeving en de processen die de zwaarste elementen in het heelal produceren.
“Fantastisch en gewoon ongelooflijk dat we met de eerste detectie van een dubbele neutronenster meteen signalen uit het hele elektromagnetische spectrum hebben opgevangen,” zegt Samaya Nissanke, sterrenkundige van de Radboud Universiteit, die een van de editors was van het overzichtsartikel in Astrophysical Journal Letters over de gezamenlijke waarnemingen van alle teams. “Op deze manier is dit nieuwe onderzoeksveld echt superspectaculair geopend!”
Toekomst
Op het moment van de detectie was LIGO aan het eind van zijn tweede waarneemrun na de upgrade tot Advanced LIGO, terwijl Virgo na de recente upgrade naar Advanced Virgo zojuist aan zijn eerste run was begonnen. Beide detectoren worden op dit moment voorbereid voor een nieuwe upgrade die de gevoeligheid opnieuw zal verbeteren.
Frank Linde, leider van het zwaartekrachtgolvenprogramma bij Nikhef, is vol verwachting over de toekomst: “Meer dan 1 minuut kijken naar een zwaartekrachtgolf van twee op elkaar klappende neutronensterren! En dan ook nog eens gevolgd door enorm veel waarnemingen in het elektromagnetische spectrum. Je zou denken: het kan bijna niet mooier worden. En toch verwacht ik dat het onderzoek nóg veel boeiender gaat worden: in de komende jaren gaan we werken aan het upgraden van de Virgo- (en LIGO-) detectoren waardoor ze niet alleen meer bronnen kunnen gaan detecteren, maar ze deze bronnen ook nog eens langer kunnen gaan volgen. En dat is dan ook gelijk de opstap naar ons volgende fantastische project: de onder de grond te bouwen Einstein Telescope met als mogelijke hoofdprijs de locatie: Zuid-Limburg.”
Over Virgo
De Virgo Collaboration bestaat uit meer dan 280 natuurkundigen en technici van 20 verschillende Europese onderzoeksgroepen: zes van het Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) in Frankrijk; acht van het Istituto Nazionale di Fisica Nucleare (INFN) in Italië; twee in Nederland met het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef); het MTA Wigner RCP in Hongarije; de POLGRAW-groep in Polen, Spanje met de Universitat de València, en de European Gravitational Observatory (EGO), het laboratorium waar de Virgo-detector gehuisvest is nabij Pisa in Italië, gefinancierd door CNRS, INFN, en Nikhef.
Over LIGO
LIGO wordt gefinancierd door de Amerikaanse National Science Foundation (NSF) en wordt gerund door Caltech en MIT, die LIGO hebben ontworpen en die leiding gaven aan de Initial en Advanced LIGO projecten. Financiële steun voor het Advanced LIGO-project werd geleid door NSF met belangrijke toezeggingen en bijdragen van Duitsland (Max Planck Society) het Verenigd Koninkrijk (Science and Technology Facilities Council) en Australië (Australian Research Council). Meer dan 1200 wetenschappers en zo’n 100 instituten van over de hele wereld nemen eraan deel via de LIGO Scientific Collaboration, inclusief de GEO Collaboration en het Australische samenwerkingsverband OzGrav. Andere partners staan vermeld op: http://ligo.org/partners.php.
Nederlandse bijdragen
Nikhef levert binnen de LIGO-Virgo-samenwerking belangrijke bijdragen zowel aan instrumentatie als aan data-analyse. Met name software voor het detecteren en verder analyseren van zwaartekrachtgolven van samensmeltende zwarte gaten en neutronensterren, met het oog op testen van de algemene relativiteitstheorie, het verhelderen van de interne structuur van neutronensterren, en het gebruik van samensmeltende objecten om op een nieuwe manier afstanden te markeren in het universum, om zo de evolutie van het heelal op grote schaal te begrijpen. Ook wordt er gezocht naar continue zwaartekrachtgolven van bijvoorbeeld snel draaiende neutronensterren in dubbelstersystemen.
Voor de Advanced Virgo-detector is Nikhef verantwoordelijk voor seismische isolatie en voor optische sensoren die de stabiele werking van het instrument moeten garanderen. De huidige gevoeligheid van Virgo ligt mede hierdoor significant hoger dan het vorige gevoeligheidsrecord van Virgo, dat in 2011 werd bereikt voordat de detector werd ontmanteld om te worden geüpgraded. Virgo is nu een geheel nieuw instrument met verschillende nieuwe onderdelen. Nikhef heeft een grote rol gespeeld in de zogenaamde inbedrijfstellings- of commissioning fase – waarin in minder dan een jaar de verschillende onderdelen op elkaar zijn afgestemd.
Verder speelt Nikhef een belangrijke rol binnen het Einstein Telescope project, een toekomstig observatorium voor zwaartekrachtgolven.
De sterrenkundigen van de Radboud Universiteit richten zich op de astrofysische interpretatie en het combineren van zwaartekrachtgolfinformatie met gegevens van traditionele telescopen. Ze spelen een belangrijke rol in de coördinatie tussen de LIGO-Virgo Collaboration en tientallen teams van sterrenkundigen en ontwikkelen binnen de Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA) de BlackGEM-telescopen.
Voor zwaartekrachtgolvenonderzoek is veel rekenkracht nodig. De LIGO-Virgo Collaboration maakt daarvoor onder andere gebruik van de Dutch National e-Infrastructure dat gecoördineerd wordt door SURF en gedeeltelijk gehuisvest is op Nikhef.
Over Nikhef
Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica (Nikhef) verricht onderzoek op het gebied van deeltjes- en astrodeeltjesfysica. Nikhef is een samenwerkingsverband tussen de Nederlandse Organisatie voor Wetenschappelijk Onderzoek (NWO) en vijf universiteiten: de Radboud Universiteit, de Rijksuniversiteit Groningen, de Universiteit van Amsterdam, de Universiteit Utrecht en de Vrije Universiteit Amsterdam.
De afdeling sterrenkunde van de Radboud Universiteit is daarnaast zelfstandig lid van Virgo.
Meer informatie
Achtergrondinformatie vindt u op https://www.nikhef.nl/media. Voor beeldmateriaal kunt u hier terecht.
U kunt contact opnemen met:
Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef
Vanessa Mexner – Tel 020 592 2075 / 020 592 5075
Nederlandse Onderzoekschool voor Astronomie (NOVA)
Marieke Baan – Tel 020 525 7480
Wetenschap:
Prof.dr. Jo van den Brand (aanwezig bij persconferentie LIGO-Virgo in Washington, D.C.)
Virgo spokesperson (Nikhef, Vrije Universiteit Amsterdam) – Tel 06 20539484
Prof.dr. Stan Bentvelsen – Directeur Nikhef – Tel 020 592 5001 / 06 51111284
Prof.dr. Frank Linde – Programmaleider van de gravitatiefysica-groep van Nikhef – Tel 020 592 5140 / 06 36170622
Prof.dr. Chris Van Den Broeck – Senior-onderzoeker gravitatiefysica-groep van Nikhef en bijzonder hoogleraar Rijksuniversiteit Groningen
– Tel 020 592 2053 / 06 25133968
Dr. Samaya Nissanke – aanwezig bij persconferentie ESO in Garching bij München)
Assistant professor sterrenkunde, Radboud Universiteit, en leider Radboud Virgo-groep
Prof.dr. Gijs Nelemans
Hoogleraar sterrenkunde, Radboud Universiteit en KU Leuven en verbonden aan Nikhef – Tel 024 365 2983 / 06 45120189
___________________________________________________________________________________________
English version of press release
LIGO and Virgo make first detection of gravitational waves produced by colliding neutron stars
Discovery marks first cosmic event observed in both gravitational waves and light.
For the first time, scientists have directly detected gravitational waves — ripples in space and time — in addition to light from the spectacular collision of two neutron stars. This marks the first time that a cosmic event has been viewed in both gravitational waves and light. The discovery was made using the U.S.-based Laser Interferometer Gravitational-Wave Observatory (LIGO); the Europe-based Virgo detector; and some 70 ground- and space-based observatories.
Neutron stars are the smallest, densest stars known to exist and are formed when massive stars explode in supernovas. As these neutron stars spiraled together, they emitted gravitational waves that were detectable for about 100 seconds; when they collided, a flash of light in the form of gamma rays was emitted and seen on Earth about two seconds after the gravitational waves. In the days and weeks following the smashup, other forms of light, or electromagnetic radiation — including X-ray, ultraviolet, optical, infrared, and radio waves — were detected.
The observations have given astronomers an unprecedented opportunity to probe a collision of two neutron stars. For example, observations made by the U.S. Gemini Observatory, the European Very Large Telescope, and NASA’s Hubble Space Telescope reveal signatures of recently synthesized material, including gold and platinum, solving a decades-long mystery of where about half of all elements heavier than iron are produced.
The LIGO-Virgo results are published today in the journal Physical Review Letters; additional papers from the LIGO and Virgo collaborations and the astronomical community have been either submitted or accepted for publication in various journals.
Nikhef director Stan Bentvelsen says the discovery is “incredibly exciting”. “Detecting the merging of neutron stars, first through gravitational waves and immediately afterwards through observations with optical telescopes provides an entirely new picture of these cosmic events. As far as I am concerned, this is the event of the century, which marks a new acquaintance with our universe.”
Physicists from the National Institute for Subatomic Physics (Nikhef), VU University Amsterdam, University of Groningen and Maastricht University, as well as astronomers from Radboud University and NOVA, are directly involved in this research. More details about the Dutch contribution can be found further on in this press release.
Detection and follow-up
The gravitational signal, named GW170817, was first detected on Aug. 17 at 8:41 a.m. Eastern Daylight Time; the detection was made by the two identical LIGO detectors, located in Hanford, Washington, and Livingston, Louisiana. The information provided by the third detector, Virgo, situated near Pisa, Italy, enabled an improvement in localizing the cosmic event.
LIGO’s real-time data analysis software caught a strong signal of gravitational waves from space in one of the two LIGO detectors. At nearly the same time, the Gamma-ray Burst Monitor on NASA’s Fermi space telescope had detected a burst of gamma rays. The signal was confirmed by ESA’s space observatory INTEGRAL. LIGO-Virgo analysis software put the two signals together and saw it was highly unlikely to be a chance coincidence, and another automated LIGO analysis indicated that there was a coincident gravitational wave signal in the other LIGO detector. Rapid gravitational-wave detection by the LIGO-Virgo team, coupled with Fermi’s gamma-ray detection, enabled the launch of follow-up by telescopes around the world.
Virgo and localization
Though the LIGO detectors first picked up the gravitational wave in the United States, Virgo, in Italy, played a key role in the story. Due to its orientation with respect to the source at the time of detection, Virgo recovered a small signal; combined with the signal sizes and timing in the LIGO detectors, this allowed scientists to precisely triangulate the position in the sky. After performing a thorough vetting to make sure the signals were not an artifact of instrumentation, scientists concluded that a gravitational wave came from a relatively small patch in the southern sky.
“This event has the most precise sky localization of all detected gravitational waves so far,” says Jo van den Brand of Nikhef (the Dutch National Institute for Subatomic Physics) and VU University Amsterdam, who is the spokesperson for the Virgo collaboration. “This record precision enabled astronomers to perform follow-up observations that led to a plethora of breathtaking results. This result is a great example of the effectiveness of teamwork, of the importance of coordinating, and of the value of scientific collaboration. We are delighted to have played our relevant part in this extraordinary scientific challenge.”
With the help of the LIGO-Virgo coordinates, in the hours following, optical telescopes found a new point of light in the sky. Ultimately, around 70 telescopes and instruments on the ground and in space have looked for the event related to gravitational wave GW170817 in the electromagnetic spectrum.
The LIGO data indicated that two astrophysical objects located at the relatively close distance of about 130 million light-years from Earth had been spiraling in toward each other. It appeared that the objects were not as massive as binary black holes — objects that LIGO and Virgo have previously detected. Instead, the inspiraling objects were estimated to be in a range from around 1.1 to 1.6 times the mass of the sun, in the mass range of neutron stars.
While binary black holes produce “chirps” lasting a fraction of a second in the LIGO detector’s sensitive band, the Aug. 17 chirp lasted approximately 100 seconds and was seen through the entire frequency range of LIGO.
“The gravitational wave signal contains information on how the neutron stars deformed each other due to the tidal forces and this tells us a lot about what they look like inside”, says Chris Van Den Broeck at Nikhef, who helped to develop the first concrete analysis methods for such measurements. “In addition, the gravitational waves from binary neutron stars provide an entirely new way of determining distances in the universe. And it has been established for the first time that the speed of gravitational waves does not significantly deviate from the speed of light. These observations have therefore provided a wealth of information.”
The gamma ray that was detected by Fermi and INTEGRAL shortly after the gravitational waves, is a so called short gamma ray. Erik Kuulkers, INTEGRAL Project Scientist at ESA/ESTEC in Noordwijk, says: “Astronomers had always thought that brief gamma-ray bursts were produced by two neutron stars merging. This time we saw such gamma-ray bursts with ESA’s INTEGRAL satellite and NASA’s Fermi satellite. Thanks to the simultaneous detection of the gravitational waves, we are now certain this is due to neutron stars and the mystery has been solved at last!”
Afterglow
Each electromagnetic observatory will be releasing its own detailed observations of the astrophysical event. In the meantime, a general picture is emerging among all observatories involved that further confirms that the initial gravitational-wave signal indeed came from a pair of inspiraling neutron stars.
In the weeks and months ahead, telescopes around the world will continue to observe the afterglow of the neutron star merger and gather further evidence about various stages of the merger, its interaction with its surroundings, and the processes that produce the heaviest elements in the universe.
“It is fantastic and simply unbelievable that, with the first detection of a binary neutron star, we have also picked up signals along the entire electromagnetic spectrum”, says Samaya Nissanke, astronomer at Radboud University and one of the editors of the review article about the joint observations. “Thanks to these discoveries, this new field of research has been opened in an incredibly spectacular manner!”
Future
At the time, LIGO was nearing the end of its second observing run since being upgraded in a program called Advanced LIGO, while Virgo had begun its first run after recently completing an upgrade known as Advanced Virgo. Both detectors are currently being prepared for a new upgrade that will again improve their sensitivity.
Frank Linde, leader of the Gravitational Waves program at Nikhef, has high expectations for the future: “Being able to observe a gravitational wave from two colliding neutron stars for over a minute! And then subsequently making an enormous number of observations in the electromagnetic spectrum. You might think: it can’t get much more exciting than that. Nevertheless, I expect that the research will become far more fascinating still: in the coming years, we will work on upgrading the Virgo (and LIGO) detectors, as a result of which we will not only be able to detect sources, but also follow these sources for a longer period of time. And that will also form the launching pad for our next fantastic project: building the Einstein Telescope underground with the location of South Limburg being a possible main prize.”
About Virgo
The Virgo collaboration consists of more than 280 physicists and engineers belonging to 20 different European research groups: six from Centre National de la Recherche Scientifique (CNRS) in France; eight from the Istituto Nazionale di Fisica Nucleare (INFN) in Italy; two in the Netherlands with Nikhef; the MTA Wigner RCP in Hungary; the POLGRAW group in Poland; Spain with the University of Valencia; and the European Gravitational Observatory, EGO, the laboratory hosting the Virgo detector near Pisa in Italy, funded by CNRS, INFN, and Nikhef.
Dutch contributions
Within the LIGO-Virgo Collaboration, Nikhef makes important contributions to both the instrumentation and the date analysis. In particular, this concerns software for the detection and further analysis of gravitational waves from merging black holes and neutron stars, with the aim of testing the general theory of relativity, clarifying the internal structure of neutron stars, and the use of merging objects as a new way to mark distances in the universe, in order to understand the evolution of the universe on a large scale. Efforts are also being made to find continuous gravitational waves, for example from rapidly rotating neutron stars in binary star systems.
For the Advanced Virgo-detector, Nikhef is responsible for the seismic isolation and for the optical sensors that must guarantee the stable functioning of the instrument. This isolation is, in part, responsible for the current sensitivity of Virgo, which is significantly higher than the previous sensitivity record that was achieved in 2011 before the detector was dismantled in order to be upgraded. Virgo is now an entirely new instrument with various new parts. Nikhef played a major role in the commissioning phase in which all parts were fine-tuned with each other within a period of less than one year.
Nikhef also plays an important role within the Einstein Telescope project, a future observatory for gravitational waves.
The astronomers at Radboud University are focusing on the astrophysical interpretation and on combining gravitational wave information with data from traditional telescopes. They play an important role in the coordination between the LIGO-Virgo Collaboration and dozens of teams of astronomers, and they are developing the BlackGEM telescopes within the Netherlands Research School for Astronomy (NOVA).
A lot of computing power is needed for gravitational wave research. The LIGO-Virgo Collaboration therefore makes use of facilities such as the Dutch National e-Infrastructure that is coordinated by SURF and is partly accommodated at Nikhef.
About Nikhef
The National institute for subatomic physics (Nikhef) performs research in the area of particle and astro-particle physics. Nikhef is a partnership between the Netherlands Organisation for Scientific Research (NWO) and five universities: Radboud University, University of Amsterdam, University of Groningen, Utrecht University and VU University Amsterdam.
Radboud University is also an independent member of Virgo.