Van 14 tot 18 april kwamen 109 wetenschappers samen in Pisa voor de start van de Einstein Telescope Collaboration. Dit open samenwerkingsverband werkt toe naar een nieuw observatorium voor gravitatiegolven om zulke rimpelingen in de ruimtetijd met ongekende nauwkeurigheid in kaart te brengen. Nederland is met een lokatie in Limburg in beeld als mogelijke locatie voor Einstein Telescope.
Nieuw venster op het heelal
Gravitatiegolven gelden als een van de spectaculairste voorspellingen van Einstein’s algemene relativiteitstheorie. Bij extreme gebeurtenissen zoals samensmeltende zwarte gaten of botsende neutronensterren gaat er een schok door de onderliggende ruimtetijd, het rekkelijke toneel waarop alle gebeurtenissen in het heelal zich afspelen.
Voor onderzoekers zijn gravitatiegolven een uniek venster op verschijnselen die anders onzichtbaar zouden blijven, omdat er lang niet altijd licht of andere straling vrijkomt wanneer extreme zwaartekracht de ruimtetijd laat trillen. De golven verraden hoe zwaar de botsende lichamen zijn, maar geven ook informatie over de precieze opbouw van neutronensterren of over mogelijke afwijkingen van Einstein’s relativiteitstheorie.
Einstein Telescope is een Europese derde generatie-detector die tien keer gevoeliger wordt dan bestaande detectoren. Dat geeft de mogelijkheid om zwakke effecten te meten zoals oneffenheden op rondtollende neutronensterren, of zelfs de naijlende schokgolven van de Oerknal waarmee het heelal begon. In de drie ondergrondse meetgangen van Einstein Telescope schieten lasers op en neer tussen trillingsvrij opgehangen spiegels, zo uitgelijnd dat de lichtgolven elkaar precies uitdoven. Een passerende zwaartekrachtsgolf wordt dan zichtbaar als verstoring van die uitlijning.
Einstein Telescope onder Nederlandse bodem
Onderzoekers en technici werken al aan het ontwerp voor Einstein Telescope, maar waar in Europa de faciliteit komt te staan wordt pas in 2020 besloten. Nikhef maakt zich samen met Nederlandse, Duitse en Belgische onderzoekers, bedrijven en overheden hard voor een Einstein Telescope in Zuid-Limburg. Daar dempt de zachte bovengrond ongewenste trillingen in de aarde. De lokatie ligt in het hart van een Europese regio vol high-tech expertise en biedt een uitstekende infrastructuur voor toponderzoek naar de geheimen van de zwaartekracht.
