December 2016 zijn de onderzoeksfaciliteiten bekend gemaakt die de komende vier jaar de hoogste prioriteit hebben voor de wetenschap in Nederland. Staatssecretaris van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap Sander Dekker nam de Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur met de 33 geselecteerde faciliteiten en clusters, waaronder drie onderzoeksprogramma’s waar Nikhef aan deelneemt, in ontvangst tijdens de presentatie in Den Haag. De faciliteiten op de Roadmap komen in aanmerking voor financiering door NWO. Onder deze faciliteiten is elke twee jaar 80 miljoen euro te verdelen.
Hoogwaardige apparatuur en state-of-the-art onderzoeksfaciliteiten leveren een belangrijke bijdrage aan technologische en maatschappelijke innovatie. Staatssecretaris Dekker: “Wetenschappelijk onderzoek is dé sleutel voor vooruitgang. Excellente wetenschap kan niet zonder hoogwaardige en toegankelijke onderzoeksinfrastructuur. Wetenschap moet impact hebben. En dat betekent: samenwerken, kennis delen en nieuwsgierig blijven. De Nationale Roadmap gaat over het gereedschap dat wetenschappers nodig hebben om hun belangrijke wetenschappelijke werk voor de samenleving te kunnen doen. Terecht is samenwerken een rode draad hierin.”
Jo van den Brand, leider van het gravitatiefysicaprogramma van Nikhef, reageert enthousiast op de presentatie van de Nationale Roadmap: “De LIGO Virgo Collaboratie heeft recent laten zien dat het mogelijk is om botsende zwarte gaten te bestuderen met zwaartekrachtsgolven. Einstein Telescope is een nieuw observatorium waarmee zwaartekrachtsgolven gebruikt zullen worden om de evolutie van het Universum te onderzoeken. Op deze manier kunnen de meest krachtige processen, zoals botsende compacte objecten in het Universum, nauwkeurig bestudeerd worden. Het grensgebied van Nederland, Duitsland en Belgie biedt een unieke kans om Einstein Telescope te realiseren en we zijn zeer verheugd dat het project geselecteerd is voor de Nationale Roadmap”.
“De KM3NeT collaboratie bouwt een infrastructuur in de Middellandse Zee voor onderzoek naar kosmische neutrinos en de diepzee”, vertelt Aart Heijboer, programmaleider KM3Net bij Nikhef. “Nederland speelt hierin onder meer via Nikhef en NIOZ, op zowel wetenschappelijks als technisch vlak, een leidende rol. Een plek op de Nationale Roadmap vormt erkenning van het wetenschappelijk belang én het belang voor Nederland. Het opent de mogelijkheid onze rol voort te zetten en de wetenschappelijke vruchten te plukken”.
Nikhef onderzoeksprogramma’s opgenomen in Nationale Roadmap
In de Nationale Roadmap van NWO zijn drie verschillende onderzoeksprogramma’s van Nikhef opgenomen:
ET (Einstein Telescope), ‘Luisteren’ naar het universum. Het Europese initiatief voor een ondergronds zwaartekrachtsgolfobservatorium van de derde generatie, bedoeld voor het waarnemen van zwaartekrachtgolven uit de ruimte. Zuid-Limburg geldt als mogelijke kandidaat voor de vestiging van deze Europese faciliteit.
KM3NeT, een neutrinotelescoop in de Middellandse Zee. Het bestuderen van neutrino’s biedt mogelijkheden om meer te weten te komen over de aard van deze ‘spookdeeltjes’. Ook levert het informatie op over gebeurtenissen in de verste uithoeken van het heelal.
LHC-detector upgrades, Op zoek naar de elementaire bouwstenen van materie en energie. In de ondergrondse deeltjesversneller van CERN, met een omtrek van ongeveer 27 km botsen protonen met bijna de lichtsnelheid op elkaar. Analyse van de ‘scherven’ die hierbij vrijkomen, biedt inzicht in de elementaire bouwstenen van materie en energie.
Clustering faciliteiten voor samenwerking
Eerder dit jaar bracht de Permanente Commissie voor Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur met een landschapsanalyse zo’n 160 bestaande en nieuwe onderzoeksfaciliteiten met een investeringsbehoefte in kaart. Er is echter te weinig geld om al deze faciliteiten in Nederland te ondersteunen. Daarom is een selectie gemaakt van de onderzoeksfaciliteiten op basis van hun belang voor de wetenschap. Ook is er nadrukkelijk geselecteerd op aansluiting bij strategische prioriteiten, zoals de Nationale Wetenschapsagenda, de topsectoren en de Europese roadmap voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten (ESFRI).
Bij het in kaart brengen van de onderzoeksfaciliteiten in Nederland tijdens de landschapsanalyse constateerde de Commissie al dat een betere afstemming en samenwerking tussen faciliteiten nodig is om de investeringsbehoefte omlaag te brengen. Zo wordt er door verschillende faciliteiten vergelijkbare apparatuur aangevraagd en worden nieuwe investeringen gedaan of gepland terwijl bij bestaande faciliteiten nog capaciteit beschikbaar is. Een van de keuzes die de Commissie daarom heeft gemaakt voor de Roadmap 2016-2020 is het aanbrengen van clusters van onderzoeksfaciliteiten. De Commissie heeft deze clusters gevraagd om met één gezamenlijk investeringsplan te komen. Commissievoorzitter Hans van Duijn: “Dit leidt tot meer samenwerking en afstemming en tot een zo efficiënt mogelijke inzet van de beperkte middelen.” Naast de 16 individuele faciliteiten bevat de Roadmap 17 clusters.
Eerste toekenningen in 2018
Medio 2017 kunnen de onderzoeksfaciliteiten die op de Roadmap staan hun financieringsaanvraag indienen. De eerste toekenningen worden in het voorjaar van 2018 verwacht. De Roadmap Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur is ingesteld voor een periode van vier jaar. In de loop van 2020 vindt de volgende update van de Nationale Roadmap plaats. De Permanente Commissie zal na de aanstaande financieringsronde de opzet van de huidige Roadmap evalueren. Tussentijds kunnen in urgente situaties beperkte aanvullingen gedaan worden op deze Nationale Roadmap.
Permanente Commissie
Om de strategische kaders voor deze investeringen voor langere tijd vast te leggen heeft het kabinet in de Wetenschapsvisie 2025 aan NWO gevraagd een Permanente Commissie voor Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur in te stellen. Op 24 juni 2016 presenteerde de Commissie haar eerste omvangrijke inventarisatie van het onderzoeksfaciliteitenlandschap, door middel van de lancering van de website www.onderzoeksfaciliteiten.nl. Deze website biedt voor het eerst een overzicht van het aanbod aan bestaande grootschalige infrastructuur in Nederland.
Meer informatie
Afdeling Wetenschapscommunicatie Nikhef – 020 – 592 5075 – email
Over de Grootschalige Wetenschappelijke Infrastructuur
Over Einstein Telescope
Over KM3NeT
Over LHC
Download de nationale-roadmap-nwo-2016-2020
Bron: NWO persbericht
