KM3NeT-detector in de diepzee krijgt gezelschap van NIOZ sensorring

12 oktober 2020

De KM3Net neutrinotelescoop in aanbouw in de diepzee uit de kust bij het Franse Toulon krijgt dezer dagen gezelschap van een groot instrument van NIOZ dat stromingen en watertemperaturen meet.

Onderzoekssschip Pelagia van het Nationaal Instituut voor Onderzoek der Zee op Texel (NIOZ) sleept de stalen ringbuis van 70 meter diameter met sensoren naar de beoogde locatie, waar hij inmiddels aan onderwaterparachutes naar 2500 meter diepte is afgezonken.

De ring bevat 45 lijnen met in totaal 3000 ultragevoelige sensoren voor de watertemperatuur. De lijnen komen na vijf dagen automatisch onder water omhoog en strekken zich dan 145 meter uit. Daardoor ontstaat een driedimensionaal meetnetwerk dat temperatuurverschillen tot honderdsten van een graad kan meten.

Het project is gefinancierd binnen subsidie voor KM3Net in de Roadmap voor Grootschalige Infrastructuur 2018 van wetenschapsfinancier NWO. De meetgegevens moeten ondermeer een beeld geven van de turbulentie en golfbewegingen in de diepzee rond de KM3NeT-telescoop.

De afgelopen weken werd op de kade in de zeehaven La Seyne sur Mer van Toulon de meetopstelling aangevoerd en opgebouwd. Die operatie werd eerder op Texel voorbereid. Het team onder leiding van NIOZ-onderzoeker Hans van Haren houdt een blog bij waarop de vorderingen dagelijks te volgen zijn.

Vorige week arriveerde de Pelagia in de haven en nam de inmiddels geassembleerde meetring op sleeptouw de zee op. Zondag werd het gevaarte met succes afgezonken.

Nikhef is een belangrijke partner in de bouw van de KM3NeT-neutrinotelescoop in de Middellandse Zee. Het instrument gaat in de donkere diepzee een volume van een kubieke kilometer water observeren met duizenden lichtsensoren. Die pikken lichtflitsjes op die de passage van neutrino’s uit de kosmos verraden.

Uit de signalen van de verspreide sensoren kan de bron van de deeltjes in beeld worden gebracht. Neutrino’s zijn nagenoeg massaloze deeltjes die bij nucleaire processen in bijvoorbeeld sterren en sterexplosies vrijkomen. Ze vormen een nog bijna onontgonnen venster op de kosmos.