In de diepzee bij Toulon groeit neutrinotelescoop KM3NeT gestaag

3 juli 2019

Franse technici hebben afgelopen weekend met een drijvende kraan op zee twee nieuwe lijnen met sensoren geplaatst op 2400 meter diepte in de Middellandse Zee bij Toulon. De sensoren maken deel uit van de KM3NeT neutrinodetector die daar in aanbouw is. Een deel van de detectoren wordt gebouwd door Nikhef, dat ook nauw betrokken is bij het onderzoek naar spookdeeltjes uit de kosmos. Het vermoeden is die bijvoorbeeld bij sterexplosies in het universum loskomen of andere processen waarbij ook zwaartekrachtsgolven ontstaan.

Twee afwikkelframes met opgerolde honderden meters lange KM3NeT-detectorlijnen liggen klaar voor plaatsing in de diepzee bij Toulon.

In totaal worden sinds zondag de meetgegevens doorgestuurd uit in totaal vier strengen van 200 meter lengte met 18 bollen met lichtsensoren (DOM’s) die vanaf een anker op de zeebodem omhoog reiken. Als binnenkomend neutrino laat een lichtspoor in het donkere zeewater achter dat aan de hand van de signalen uit de strengen kan worden gereconstrueerd. KM3NeT is daarmee een telescoop voor kosmische deeltjes, die uiteindelijk zo’n 350 strengen gaat omvatten (een watervolume van een kubieke kilometer) in de diepzee bij Frankrijk en ItaliĆ«.

Zaterdag en zondag werden met succes lijnen nummer 4 en 5 geplaatst op een kalme zee. Bij de operatie werd ook een bestaande lijn (nummer 1) weer uit zee opgehaald voor reparaties. De vier detectorlijnen (DU’s) zijn meteen aangesloten op het meetnetwerk. Bij een volgende operatie zal de gerepareerde eenheid DU1 worden teruggeplaatst, tegelijk met DU6 die nog wordt voorbereid voor het plaatsen.

KM3NeT-lijn DU1 met bollen is weer boven water, en zal worden gerepareerd.
KM3NeT-lijn DU1 met bollen is weer boven water, en zal worden gerepareerd.

Nikhef bouwt in Amsterdam mee aan de DOM-eenheden, waarin steeds 31 lichtdetectoren zijn samengebracht. Daar is ook het afwikkelframe ontworpen waarmee elke streng met alle kabels en bollen opgerold wordt afgezonken en die daarna vanaf het anker omhoog afrolt tot de gestrekte stand.

Wanneer de volgende eenheden van KM3NeT worden geplaatst, staat nog niet vast. Voor iedere plaatsing in de drukke en strategisch belangrijke wateren bij Toulon is opnieuw toestemming van de Franse autoriteiten nodig en een kalme zee.