24-11-2009: FOM subsidie toegekend aan programma zwaartekrachtgolven

24 november 2009

Amsterdam, 24 november 2009: De Stichting voor Fundamenteel Onderzoek der Materie (FOM) heeft in totaal 14,4 miljoen euro toegekend aan vijf nieuwe onderzoeksprogramma’s in de Nederlandse natuurkunde. Per programma bundelen dé specialisten van de verschillende Nederlandse kennisinstellingen op specifieke terreinen hun krachten. De onderzoeksgroepen gaan werken aan gebieden waarop de Nederlandse natuurkunde internationaal uitblinkt en waarvan het wetenschappelijk en maatschappelijk belang duidelijk aanwezig is. De nieuwe onderzoeksprogramma’s moeten leiden tot wezenlijk begrip van recent ontdekte verschijnselen en in sommige gevallen ook zicht bieden op nieuwe technologie.

De vijf gehonoreerde programma’s zijn de winnaars in een zware competitie die afgelopen voorjaar startte met vijftien ingediende voorstellen voor vrije FOM-programma’s. Op basis van mondelinge presentaties, adviezen van adviescommissies en een scherpe beoordeling door internationale experts van de wetenschappelijke kwaliteit van de voorstellen, heeft het bestuur van FOM de hoogst eindigende voorstellen beloond met elk gemiddeld een kleine drie miljoen euro voor de komende vijf tot zes jaar. De programma’s verenigen de beste onderzoeksgroepen op hun terrein in Nederland. Daarmee realiseert FOM wat in het beleidsjargon ‘focus en massa’ heet: met een fors aantal van de beste onderzoekers in Nederland op nationaal niveau gecoördineerd werken aan een beperkt aantal uitdagende wetenschappelijke onderwerpen.

Eén van de  geselecteerden is het programma ‘Gravitational physics – the dynamics of spacetime’ van Nikhef. Dit programma gaat over zwaartekrachtgolven; deze zwaartekrachtgolven uit het heelal zijn al door Albert Einstein voorspeld, maar nog niet waargenomen. Grote internationale projecten speuren naar die golven en Nikhef gaat aan die inspanningen een significante Nederlandse bijdrage leveren.

Onderzoeker Jo van den Brand (Vrije Universiteit en Nikhef) en zijn team gaan meedoen aan de internationale speurtocht naar zwaartekrachtgolven uit het heelal. Dit onderzoek is gebaseerd op de algemene relativiteitstheorie van Einstein, die voorspelt dat versnellende objecten vibraties in de ruimtetijd veroorzaken. Van den Brand wil deze gravitatiegolven direct waarnemen met behulp van laser-interferometrie, door deelname aan bestaande internationale projecten, zoals Virgo, alsook de geplande projecten LISA en de Einstein-telescoop. Deze laatste heeft een prominente plaats op de Europese roadmap voor de astrodeeltjesfysica en een ontwerpstudie heeft steun vanuit de EU gekregen. Het Nederlandse programma brengt unieke analytische en technische kennis in, die onontbeerlijk is voor het succes van dit internationale experiment. "Dit FOM programma biedt belangrijke mogelijkheden voor precisiemetingen van de effecten van sterke en dynamische gravitatievelden. Dergelijke metingen onthullen elk eventueel mankement in het zo solide en succesvolle bouwwerk van Einstein’s Algemene Relativiteitstheorie en zullen ons de weg wijzen naar de echte theorie van gravitatie", zegt Jo van den Brand.

titel van het programma: Gravitational physics – the dynamics of spacetime
leider van het programma: Prof.dr. J.F.J. van den Brand, Vrije Universiteit
deelnemende onderzoeksgroepen bij: FOM-Nikhef, Vrije Universiteit, Radboud Universiteit
looptijd: 2010 – 2015
budget: M€ 2,9

Het volledige FOM-persbericht kunt u lezen op: http://www.fom.nl/live/home.pag

Meer informatie over het zwaartekrachtgolven-programma op Nikhef vindt u op:
http://www.nikhef.nl/wetenschap-techniek/astrodeeltjesfysica/virgo-lisa/