“Mijn hersens hoeven niet bewaard op sterk water, dat heb ik zelf al gedaan. In overvloed en naar volle tevredenheid.” Zei het Nederlandse hoofdrekenwonder Wim Klein (1912-1986) die op CERN in de jaren zestig sneller rekende dan de computers uit die tijd.
Theatermaker Jan van den Berg van theatergroep Adhoc en improvisatieensemble Vlek maakten een voorstelling over wat ze noemen “de laatste menselijke computer”. Daarbij gaat het veel over getallen en rekenen, maar ook over het getroubleerde leven van de rekenmeester, vol van drank, sigaretten en schandknapen.
Van den Berg, die eerder al theater en films over natuurkunde en andere exacte vakken maakte, zag jaren geleden bij een bezoek aan CERN een portret van de oude meester hangen, in de computerafdeling van het lab. Het verhaal erachter fascineerde hem direct.
De nieuwe voorstelling is muziektheater over het bewogen leven van Klein, zoon van een tirannieke Amsterdamse huisarts en een moeder die zelfmoord pleegt. Zijn broer wordt in de oorlog opgepakt en vermoord, hij overleeft, wordt met zijn wonderlijke rekenkunsten de variété-artiest Willy Wortel, die overal speelt, van straathoeken en pleinen tot de televisie bij Willem Duijs.
Het Mathematisch Instituut, voorloper van het CWI, neemt hem in dienst, waarna het personeel zich stoort aan de alcoholicus die vloekend en tierend enorme berekeningen kan doen, uit het blote hoofd. Hij moet de getallen horen, zegt hij als de vraag is hoe hij zo kan rekenen.
Van den Berg vertelt en zingt, en kruipt in de voorstelling geregeld in Kleins huid, met zijn vreemde lichaamstaal en Mokumse tongval.
In 1958 stapt Klein over naar het nog jonge deeltjeslab CERN in Genève, naar verluidt vooral omdat daar alcohol wordt geschonken in de kantine. Maar gaandeweg nemen steeds snellere computers het rekenwerk over. Rond 1975 keert Klein terug naar zijn geboortestad Amsterdam, waar hij augustus 1986 dood in zijn huis aan de Brouwersgracht wordt gevonden, vermoord met talloze messteken. De moord is nooit opgelost.
Wim Klein: de laatste menselijke computer van Theater Adhoc en Vlek is in 2022 en 2023 te zien en horen in theaters in het hele land. Hier is de speellijst.