Nikhef op KNAW-agenda met Einstein Telescope: een observatorium voor zwaartekrachtsgolven

31 oktober 2016

Grootschalige onderzoeksfaciliteiten zijn cruciaal voor vooruitgang in de wetenschap en dragen bij aan innovatie en het oplossen van grote maatschappelijke vraagstukken. Maar dergelijke faciliteiten zijn kostbaar en het maken van goed uitgewerkte plannen en het realiseren van de faciliteiten kost veel tijd.

De KNAW wil wetenschappers stimuleren om te ‘dromen’ en gezamenlijk ideeën te ontwikkelen voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten, die in de toekomst mogelijk leiden tot nieuwe doorbraken in de wetenschap. De publicatie is het tastbare product van een proces waarin wetenschappers zijn opgeroepen hun ‘dromen’ in te dienen en vervolgens in een aantal stappen verder uit te werken.

Eén van deze toekomstige onderzoeksfaciliteiten die is opgenomen in de KNAW-Agenda grootschalige onderzoeksfaciliteiten is de Einstein Telescope, waaraan Nikhef deelneemt. Einstein Telescope wordt een observatorium voor zwaartekrachtsgolven dat in Nederland kan worden gerealiseerd. Deze internationale faciliteit zal zich grotendeels ondergronds bevinden en heeft diverse cryogene interferometers met 10 km lange armen.
De ontwerpgevoeligheid zal minstens een factor 10 beter zijn dan wat ooit bereikt kan worden met de LIGO en Virgo-detectoren. Dit maakt revolutionair natuur- en sterrenkundig onderzoek mogelijk met honderdduizenden detecties per jaar van zwaartekrachtsgolven van astrofysische en kosmologische bronnen. De detectie van botsingen van zwarte gaten in het hele universum wordt mogelijk, wat geheel nieuwe en innovatieve kosmologische studies mogelijk maakt. Daarnaast kan Einsteins relativiteitstheorie met uiterste precisie worden getest in omstandigheden van de meest extreme en dynamische krommingen van ruimtetijd.

Ook eLISA, een detector om zwaartekrachtsgolven te meten in de ruimte, is als project opgenomen op de Roadmap. De in 2015 gelanceerde ruimtesonde LISA Pathfinder heeft onlangs aan kunnen tonen dat de sleuteltechniek voor eLISA succesvol is. De lancering van eLISA staat gepland voor 2034.
Voor eLISA bundelen Nikhef, de Radboud Universiteit, Universiteit van Amsterdam, Universiteit Leiden, Rijksuniversiteit Groningen, Universiteit Twente, de Vrije Universiteit en SRON de krachten op wetenschappelijk gebied. Nikhef, TNO, NOVA en SRON werken samen in de technologieontwikkeling voor eLISA.

De KNAW-Agenda is een verzameling van droomprojecten, ideeën die over een aantal jaar op Europese of nationale roadmaps terecht zouden kunnen komen. Op die manier is de KNAW-Agenda aanvullend aan de nationale roadmap van NWO die later dit jaar verschijnt. De agenda bevat 13 voorstellen voor grootschalige onderzoeksfaciliteiten die rond of na 2025 wenselijk zijn voor vernieuwend wetenschappelijk werk.

Meer informatie
KNAW
Einstein Telescope
LISA

Print