13 maart 2017
De Physicaprijs 2017 is toegekend aan Jo van den Brand vanwege zijn pioniersrol in Nederland in het zoeken naar zwaartekrachtsgolven en in het bijzonder voor zijn bijdragen aan de revolutionaire eerste directe detectie van een zwaartekrachtsgolf in 2015. Jo van den Brand is werkzaam op het Nikhef in Amsterdam en is als hoogleraar verbonden aan de VU.
Van den Brand is tijdens zijn carrière werkzaam geweest in het hele spectrum van de subatomaire fysica: van de kernfysica, via de (versnellergerelateerde) deeltjesfysica naar de astrodeeltjesfysica waarin hij nu werkzaam is. Hij is niet alleen technisch sterk onderlegd, ook is hij in staat om achterliggende theorieën tot op de bodem uit te spitten. Zijn talenten komen goed van pas in het veld van de directe detectie van zwaartekrachtsgolven, dat een combinatie is van een enorme technologische uitdaging en een zeer breed fundamenteel-fysisch onderzoeksprogramma.
In 2007 werd Jo van de Brand, en daarmee Nikhef, officieel lid van de Virgo-collaboratie die vlakbij Pisa in Italië een laserinterferometer met drie kilometer lange armen heeft om de passage van een zwaartekrachtsgolf te kunnen detecteren. De groep van Jo van den Brand heeft zich een vooraanstaande rol binnen de collaboratie verworven, cruciale onderdelen worden door het Nikhef geleverd. Niet alleen qua instrumentatie speelt de groep van Van den Brand een belangrijke rol, ook is zij sterk in de data-analyse.
Virgo werkt nauw samen met de twee LIGO-laserinterferometers in de Verenigde Staten, het LIGO-Virgo-consortium is in staat uit de tijdsverschillen bij een drievoudige coïncidentie te bepalen waar de zwaartekrachtsgolf vandaan komt. Zwaartekrachtsgolven, rimpelingen in de ruimte-tijdstructuur, werden al in 1915 door Einstein voorspeld. Op 14 september 2015, een eeuw na Einsteins voorspelling, detecteerde de LIGO-Virgo-Collaboratie voor het eerst een zwaartekrachtsgolf.
Jaarlijks wordt de Physicaprijs uitgereikt aan een eminente, in Nederland werkzame natuurkundige. De prijs wordt na consultatie van diverse vertegenwoordigers van de natuurkundegemeenschap in Nederland door de voorzitters van de Nederlandse Natuurkundige Vereniging (www.nnv.nl) en de Stichting Physica (www.physica.nl) toegekend. Van den Brand zal de prijs in ontvangst nemen tijdens het congres FYSICA 2017 dat op vrijdag 7 april plaatsvindt in De Oosterpoort in Groningen (www.fysica.nl). Hij zal dan ook de bijbehorende Physicalezing uitspreken.
In het Nederlands Tijdschrift voor Natuurkunde (www.ntvn.nl) wordt in de edities van april en mei 2017 aandacht besteed aan het werk van Jo van den Brand.
Bron: NNV
