Het Nationaal instituut voor subatomaire fysica Nikhef in Amsterdam past per direct zijn logo aan. Het instituut, dat eerder betrokken was bij Nobelprijswinnende ontdekkingen van het higgsboson en zwaartekrachtsgolven, zegt daarmee meer recht te doen aan de belangrijkste natuurkundige processen die het bestudeert.
In het logo van Nikhef staat een zogeheten Feynman-diagram centraal, vernoemd naar fysicus Richard Feynman. Zulke diagrammen worden in de deeltjesfysica gebruikt om deeltjesprocessen schematisch weer te geven. Het bestaande diagram geeft een zogenaamd t-kanaalproces weer, waarbij deeltjes elkaar rechtstreeks beïnvloeden via uitwisseling van een krachtdeeltje.
Dat is allang niet meer het belangrijkste soort deeltjesprocessen in het hedendaagse onderzoek, zegt onderzoeker dr Tristan du Pree van het ATLAS-experiment van Nikhef. Hij is een van de initiatiefnemers voor de huidige aanpassing van het logo van het instituut.
Du Pree: ‘Het t-kanaal was in de jaren zeventig belangrijk toen de top-quark en het higgsboson nog niet ontdekt waren. Voor veel hedendaags onderzoek met de LHC-deeltjesversneller op CERN, bijvoorbeeld in de higgsfysica, is het s-kanaal veel wezenlijker. Je wilt als wetenschappelijk instituut niet dat je logo een verkeerde indruk wekt over je belangrijkste werk.’
In een s-kanaal heffen deeltjes elkaar op en vormen daarna twee of meer nieuwe deeltjes. Dit wordt schematisch weergegeven als een proces waarbij in het midden een liggend streepje voorkomt. In het t-kanaal is de middenstreep verticaal, om aan te geven dat de invloed direct verloopt. De verticaal valt in het oude logo tussen de letter Nik en de letters hef.
Het nieuwe Nikhef-logo is vandaag gepresenteerd aan de Nikhef-medewerkers. Daarin verdeelt de liggende streep de twee helften van Nikhef. De Nikhef-staf is gevraagd het nieuwe beeldmerk per direct in presentaties te gaan gebruiken. Later wordt het ook in de huisstijl van het instituut doorgevoerd. Een fikse klus, verzekert Hoofd communicatie van Nikhef Martijn van Calmthout. ‘Maar de natuurkunde moet leidend zijn, natuurlijk.’
De aanpassing van het logo is niet zonder discussie tot stand gekomen. Juist in de modellen die buiten de standaard deeltjesfysica vallen, zoals supersymmetrie, zijn t-kanalen wel belangrijk. Metingen van met name het LHCb-experiment zouden wellicht uitsluitsel kunnen geven over zulke nieuwe fysica. Als daar nieuwe Z’-bosonen worden ontdekt heeft het s-kanaal de voorkeur; worden leptoquarks gevonden dan is het t-kanaal leidinggevend voor het Nikhef-onderzoek nu en in de toekomst.
Volgens Du Pree is meer onderzoek nodig om te bepalen welk van de twee processen het belangrijkst is. ‘Het is wel een mooi idee om de experimenten te laten bepalen hoe het beeldmerk van het instituut eruit moet zien. Wetenschappelijker wordt het niet.’
Van Calmthout beaamt desgevraagd dat de verandering van het Nikhef-logo een 1-aprilgrap is. ‘Maar nadenken over je uitstraling is voor ieder instituut een nuttige exercitie.’
